Norwégiye wekilliri yighinni ghelibilik tamamlap qaytip keldi

(sürette: wekiller Rabiye Qadir xanim bilen birge.)


Dunya Uyghur Qurultiyi 3-qetimliq wekiller qurultiyi 21-maydin 25-mayghiche Amerika paytexti Washin’gtonda ghelibilik échildi. Bu yighin’gha Norwégiyediki Uyghurlargha wekil bolup Norwégiye Uyghur komitétining rehberliridin jemi 6 kishi, yeni Semet Abla, Nighmet Tursun, Ömerjan Bakijév, Memtimin Hajim,Telet Israpel we Eli Amud qatarliqlar qatnashti.

Wekiller 16-may Norwegiyedin ayrilip, shu küni chüshtin kéyin Washin’gton’gha yétip keldi. 18-we 19-künliri Amerika Démokratiyeni Ilgiri Sürüsh Fondi Jemiyiti uyushturghan ”Sherqiy Türkistan: kommunist xitay hakimiyiti astidiki 60 yil” digen témidiki xelqara muhakime yighinigha qatnashti. 20-may wekiller dunyaning herqaysi jayliridin kelgen 100 din artuq yighin qatnashchiliri bilen birge Washin’gtondiki meshhur xatire orunliri we mozeylarni ziyaret qildi.

21-may, peyshenbe Dunya Uyghur Qurultiyi 3-qétimliq wekiller qurultiyining échilish murasimi Washin’gton shehridiki dunyagha meshhur aq gumbezlik parlament binasida daghdughuluq bashlandi. Yighinda Amérika awam palatasi we kéngesh palatasidin kelgen birqisim meshhur siyasi erbaplar we herqaysi kishilik hoquq teshkilatlirining rehberliri arqa- arqidin sözge chiqti. Ular sözide, özlirining Uyghurlarning nöwette Xitay kommunist hakimiyiti astida tartiwatqan azap-oqubetlirini qongqur chüshinidighanliqini, Uyghurlarning öz heq-hoquqlirini qolgha keltürüsh üchün élip bériwatqan heqqani kürishini qollaydighanliqini hemde bu kureshte daim Uyghurlar bilen bir septe turidighanliqini ipadilidi. Söz qilghan siyasi erbaplardin birsining: "siler qorqmastin küreshni dawam qilishinglar kerek, eger qorqsangla Xitaylar silerni téximu bozek qilidu we hetta tamamen yoq qilip tashlaydu. Küreshni qet’i dawamlashtursanglar axiri bir küni erkinliginglarni qolunglargha alalaysiler..!” digen sözliri yighin’gha qatnashqan Uyghurlarni qattiq hayajanlandurdi. Köpchilik uzun’ghiche chawak chélip amérikiliq siyasi erbaplarning Uyghurlarni qollighanliqigha minnetdarlighini bildürdi.Échilish murasimi tamamlan’ghandin kéyin herqaysi döletlerdin kelgen wekiller Washin’gtondiki Xitay elchixanisi aldida naraziliq namayishi ötküzdi.

21-maydin bashlap Dunya Uyghur qurultiyi 3-nowetlik wekiller qurultiyi normal kün tertipler boyiche dawam qildi. Bu jeryanda Dunya Uyghur Qurultiyining yéngi rehberliri démokratik usulda qayta saylap chiqildi. Uyghur milliy herikitining rehbiri, Uyghurlarning meniwi anisi Rabiye Qadir xanim Dunya Uyghur Qurultiyining reislikige toluq awaz bilen qayta saylandi. Norwégiye wekilliridin Semet Abla Dunya Uyghur Qurultiyining muawin reislikige saylandi. Ömerjan Bakijev Dunya Uyghur Qurultiyining meslihetchiliri qataridin orun aldi.

Saylamdin kéyin herqaysi döletlerdin kelgen wekiller, "qandaq qilghanda Uyghur milliy dawasini xelqarada téximu yuqiri pellige kötürgili bolidu?”, "dawa ishlirimizning bundin kéyinki nishani we sitratigiyesi qandaq bolishi kérek?”, "milliy dawayimizni mustehkem iqtisadi menbe bilen temin étishning qandaq yolliri bar?!” digen témilar üstide qizghin muzakire we bes-munaziriler qilishti. Köpchilik qimmetlik teklip pikirlerni berdi. Kechligi Amerikidiki wetendashlar yighin qatnashchilirigha ziyapet berdi we özliri teyarlighan sen’et nomurlirini teqdim qildi.

Bu qétimqi yighin dawamidiki tesirlik ishlarning biri, Yaponiyedin wekil bolup kelgen Kubo Kenichi ependim heqqide idi. Kubo Kenichi ependim yaponiyelik bolup, yéngi qurulghan Yaponiye Uyghur jemiyitining qizghin qollughuchiliridin biri iken. U Dunya Uyghur Qurultiyining bu qétimqi yighinigha qatnishish üchün ish ornidin ruxset sorighan. Emma Xojayini ruxset bermey :"eger barimen diseng xizmettin heydeymen!” digen bolsimu, u yenila iradisidin yanmay xizmettin waz kéchip yighin’gha qatnishish üchün Yaponiye Uyghur jemiyitining reisi Ilham Mexmut bilen birge Amerikigha kelgen iken. Bir chet’ellikning Uyghurlargha körsetken bu qeder semimi hisdashlighi we bu yolda körsetken pidakarlighi herqaysi döletlerdin kelgen wekillerni qattiq tesirlendürdi we chongqur oylandurdi.
sürette: Yaponiyelik Kubo Kenichi ependim(badan doppa kiyiwalgahn kishi).
25-may,düshenbe yighin ghelibilik tamamlandi. Norwégiye wekilliri shu küni yolgha chiqip etisi, 26-may Norwégiyege salamet qaytip keldi.

Norwégiye Uyghur komitéti teshwiqat bölümi

ئۆمەر ھەييام 1040 - 1123

ئۆمەر ھەييام نىشاپۇردا تۇغۇلۇپ، خۇراسان ۋە ماۋەرائۇننەھر دە پائالىيەت ئېلىپ بارغان مۇتەپپەككۈر، شائىر ۋە ئاسترونوم ئىدى. ئۇ سالچۇق تۈرك شاھلىرىدىن مالىك شاھ ھوزۇرىدا، ۋەزىر نىزامىمۇلىك ھامىيلىقىدا « مالىك شاھ ئاسترونومىيلىك جەدىۋىلى » نى ئىشلەپ، سالچۇقىيلار كالېندارىنى تۈزگەن. ئۇ « ھېساب مەسىلىلىرىنىڭ يېشىلىشى ۋە ئىسپاتى » ، «ئارڧىمىېتىكىدىكى قىيىن مەسىلىلەر» ... قاتارلىق ئەسەرلەرنى ۋە كۆپلىگەن ئۆتكۈر پىكىرلىك رۇبائىيلارنى يېزىپ، خەلق قەلبىدىن مۇناسىپ ئورۇن ئالغان. ا

The new plan of suppression of Uyghurs

The chinese authorities have begun a new coil of suppression of Uigurs in administrative area Hetjan situated in the south of Sintszjan-Uigur independent area informs radio "Free Asia".The local authorities name the begun new suppression of Uyghurs "pulling out nails" and "threefold check".

This yearCommunistic Party is going to celebrate the so-called 60 anniversary from the date of peace clearing. However throughout all these 60th years chinese authorities carry out a policy of suppression of the Uigur people. This year they especially are afraid that in connection with this date there can be flashes of protest actions of Uyghurs.

The human rights issue of the Uigur in Chinaconstantly was the focus of attention of the international community. However now during world crisis the attention centre was completely switched to crisis problems.

The authorities of Communistic Party have taken at once advantage of it and without feeling the international pressure and condemnation freely conduct one after other the campaigns of suppression in Sintszjane.

The area Hetjan is situated in the south of Sintszjan-Uigur independent area. It includes 7 districts, 1 city and 86 settlements. Total number of inhabitants is 1,9 million persons, from which 96 % – Uigurs, 3 % – hanzi.

The Chinese authorities never took into consideration political desires of Uigurs which live on own area, and constantly violate their rights. This new movement - "threefold check" - covers very large areas. According to the messages received from China. Public agents dare to rush at any time into houses of Uigurs and to conduct there searches, without presenting any documents.

If encounter resistance or failure from owners of apartments apply at once a brute force. It infringes upon a normal life of people, they live in dread. he authorities of province of Sintszjan name this campaign of "threefold check» in area Hetjan «the centre of political work in 2009».

Chinese authorities in area Hetjan have closed already 7 schools under the pretext “struggle against illegal religious actions” and have arrested 39 persons.People saw policemen during arrest beating people with weapon. All these abnormal extreme measures of so-called protection of safety of the country which applied by the Chinese authorities, on the contrary, only aggravate a situation and pressure in society even more

Hовый виток подавления уйгуров

Kитайские власти начали новый виток подавления уйгуров административного района Хэтянь, расположенного на юге Синьцзян-Уйгурского автономного района, информирует радио «Свободная Азия». Mестные власти называют начавшееся новое подавление уйгур «вытаскиванием гвоздей» и «тройной проверкой».
В этом году КПК собирается отмечать так называемое 60-летие со дня мирного освобождения. Однако на протяжении всех этих 60-ти лет власти осуществляют политику подавления уйгурского народа. В этом году они особенно опасаются, что в связи с этой круглой датой могут быть вспышки акций протеста со стороны уйгуров. Проблема прав человека уйгур в Китае постоянно была в центре внимания международного сообщества, однако сейчас во время мирового кризиса, центр внимания полностью переключился на проблемы кризиса. Власти КПК сразу же воспользовались этим и, не испытывая больше международного давления и осуждения, свободно проводят одну за другой свои кампании подавления в Синьцзяне.
Район Хэтянь расположен на юге Синьцзян-Уйгурского автономного района. В него входят 7 уездов, 1 город и 86 посёлков. Общее число жителей составляет 1,9 млн. человек, из которых 96% – уйгуры, 3% – ханьцы.
Китайские власти никогда He принимали во внимание политические желания уйгуров, которые живут на своей собственной земле, и постоянно попирают их права. Это новое движение - “тройная проверка” - охватывает очень широкие области. Согласно полученным нами сообщениям из Китая, органы правопорядка позволяют себе в любое время дня и ночи врываться в дома уйгуров и проводить там обыски, не предъявляя никаких документов. А если встречают сопротивление или отказ со стороны хозяев квартир, то сразу же применяют грубую силу. Это сильно нарушает нормальную жизнь людей, они живут в постоянном страхе.
Bласти провинции Синьцзян называют эту кампанию «тройной проверки» в районе Хэтянь «центром политической работы в 2009 году».
Kитайские власти в районе Хэтянь закрыли уже 7 школ под предлогом “борьбы с незаконными религиозными мероприятиями” и арестовали 39 человек. Люди видели, как полицейские во время ареста били людей прикладами оружия.
Все эти ненормальные крайние меры так называемой защиты безопасности страны, которые применяют китайские власти, наоборот, только ещё больше обостряют ситуацию и напряжение в обществе.

سۇلتان سەئىدخان 1490 - 1533

يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنىڭ قۇرغۇچىسى، شائىر سۇلتان سەئىدخان ئىستېداتلىق، مەرىپەتپەرۋەر كىشى بولغانلىقتىن، يەكەن خانلىقىدا ئەدەبىيات ۋە سەنئەت ئىشلىرى جۇش ئۇرۇپ راۋاجلىنىپ زور نەتىجىلەر قولغا كەلگەن. سۇلتان سەئىدخانمۇ ئۇيغۇر ۋە پارىس تىللىرىدا نۇرغۇن شېئىرلارنى يازغان، ئەمما دەۋرىمىزگە كۆپ يېتىپ كېلەلمىگەن. سۇلتان سەئىدخان تىبەتكە قىلغان بىر قېتىملىق ھەربىي يۈرۈشتە 43 يېشىدا ۋاپات بولغان. ا

The demolition of the ancient Uyghur neighbourhood in Kashgar

An old way of life is coming to a crashing end in north-western China with two-thirds of Kashgar’s Old City being bulldozed over the past few weeks under a government plan to “modernize” the area.
The few remaining houses still standing are marked with an ominous-looking Chinese character written in red with a circle drawn around it. The character, pronounced “chai” in Chinese, means demolish.
For centuries, children played on the cobblestone streets of the Old City, mothers standing in the doorways of their mud-brick dwellings chatting with neighbours, their faces covered by scarves. Bearded men wearing embroidered doppas have walked daily to the many small neighbourhood mosques that pepper the area for prayers, passing by coppersmiths hammering pieces of metal into shiny pots, butchers cutting lamb in the open air and bakers slapping traditional flatbreads on to the sides of a tandoor.
“The Old City in Kashgar represents the very essence of Uighur civilization for thousands of years,” said Rebiya Kadeer, “The Uyghur consider Kashgar the cradle of Uighur civilization.
“By destroying Kashgar, the Chinese government will make all East Turkestan cities and towns look just like all other Chinese cities and towns along the east coast. Once Kashgar is destroyed, the unique Uighur and Central Asian character of East Turkestan will become history.”


If you want to know more about this topic, please visit:
http://www.uyghuramerican.org/articles/2877/1/China-razes-the-cradle-of-a-culture/index.html

ئەلىشىر نەۋائى 1441 - 1501

شەرق شېئىرىيىتىنىڭ ئاجايىپ جىلۋىدار گۈلتاجى بولغان، ئىجادىي بىلەن جاھانغا تونۇلغان ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخىنىڭ شانلىق ئىپتىخارى ئۇلۇغ مۇتەپپەككۈر شائىر ئەلىشىر نەۋائى ھىراتتا تۇغۇلغان ۋە يەتتە يېشىدىن باشلاپ شېئىر يېزىشقا كىرىشكەن. ئەلىشىر نەۋائىنىڭ ئەسەرلىرى ناھايىتى كۆپ بولۇپ، بۇلارنىڭ ئىچىدە « خەزائىنۇل مەئانى » ناملىق دىۋانى بىلەن « خەمىسە » ناملىق داستانلار توپلىمى ئالاھىدە ئورۇن تۇتىدۇ. ا

Norwegiyede putbol dostluq musabiqisi ötküzüldi

2009 -yili 2-may küni Norwégiyening paytexti Oslo shehride Norwegiye –Shiwitsiye Uyghur putbol komandisining birleshme musabiqisi ötküzüldi.

Norwégiye Uyghur putbol komandisi 2008-yili 8-ayda Norwégiyidiki Uyghur yashlirining qizghin teliwi we arzusigha binaen ularni bir arigha jem qilish,inaq we dostane bolghan yashlar topini shekillendürüsh meqsitide qurulghan bolup,Norwégiye Uyghur Komitétining maddi we meniwi jehettin zor derijide yardimige erishti.

Komanda qurulghan bir yilgha yeqin waqit ichide putbol komanda ezaliri yetekchi terinerlardin Mutellip ependi we Hebibul ependilerning triship teshkillishi bilen köp qétim öz-ara musabiqe élip bérish bilen bille yene, Norwégeyidiki bir qisim yerlik komandilar bilen top musabisi élip bérip yaxshi netijilerni qolgha keltürüp, Uyghurlarni Norwégiyediki her qaysi millet xelqlirige tunushturush rolini oynap keldi.

Yéqinda Norwégiye Uyghur putbol komandisi bilen Shiwitsiye Uyghur putbol komandisi Norwégiyede birleshme musabiqe ötküzüshni qarar qilghan bolup, musabiqe 2-may küni saet üchte dostane keypiyat ichide bashlinip 90 minut nahayiti jiddi halda élip bérildi. Musabiqidin kéyin her ikki terepning putbolchiliri nahayiti xoshal-xoram halda ular üchün teyarlan’ghan mol nazu-nimetlerge éghiz tekkech ,ikki dolettiki Uyghur qérindashlarning we putbolchilarning alaqisini qandaq qilghanda yaxhsi kücheytkili bolidighanlighini we putbol arqiliqmu Weten dewasi élip barghili bolidighanlighi heqqide keng kushade pikir qiliship öz-ara tejribe almashturdi. Kech saet 8 ge yéqin Shiwitsiyidin kelgen méhmanlar qizghin dostluq rishtisi ichide uzutup quyuldi.

Aygul Yüsüp xewiri

03.05.2009

پۇتبول مۇسابىقىسى توغرىسىدا.

ھەممىمىزگە مەلۇم ھەر قانداق بىر ئىنسان چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن ئۆزلىرىنىڭ ھەر تۈرلۈك ئىشلىرى بىلەن ئالدىراش بولۇپ كېتىدۇ ۋە نۇرغۇن ئىشلارغا سەل قارايدۇ.
بىز ئالدىنقى بىر نەچچە ھەپتە بۇرۇن پۇتبول مۇسابىقىسى توغرىسىدا ئۇختۇرۇش چىقارغان ئىدۇق، بۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرسىدىكى مۇسابىقە بولغانلىقى ئۈچۈنمۇ نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلىرىمىز كۆرۈپتۇ ۋە نۇرغۇنلىغان تەكلىپ پىكىرلەرنى بېرىپتۇ، بىز بۇنىڭدىن ئىنتايىن خوشال بولدۇق، ھەر قايسىڭلارنىڭ ئالتۇندىنمۇ قىممەتلىك بولغان ۋاختىڭلارنى چىقىرىپ بۇ مۇسابىقىنى قوللاپ بەرگىنىڭلارغا چوڭقۇر تەشەككۇر بىلدۇرىمىز.
ئەمدى مەخسەتكە كەلسەك بۇ ئەسلى شىۋىتسىيە بىلەن نورۋېگىيە ئۇيغۇر ياشلىرى ئوتتۇرسىدىكى بىر مەيدان دوستلۇق مۇسابىقىسى ئىدى. بۇ مۇسابىقىنىڭ مەخسىتى پەقەت ۋە پەقەت شۇ ياشلارنى ئۆز ئارا ئارلىشىپ ئۆتۈپ، ئۆز ئارا ئىناق ئىتتىپاق ئۆم ياشاشقا مەدەتلەندۈرۈشنى يەنى ياشلارنى بىر يەرگە يېغىشنى مەخسەت قالغان ئىدى. ئەمما ھەر قايسىڭلارنىڭ كۆڭۈل بۆلىشى ۋە قوللاپ كۇۋەتلىشلەرنىڭ نەتىجىسى ئارقىسىدا بۇ مۇسابىقىنىڭ شەكلى ئۆزگىرەپ ئۆر ئارا بىر بىرىنى ھاقارەتلەيدىغان بىر بىرىدىن ئۆچ ئالىدىغان بىر ئش بۇلۇپ قالدى. بۇ مۇسانىقىنىڭ ئەسلى مەخسىتى ئەمەس ئىدى. تەشكىلاتنىڭ ياخشى نىيىتى ئەكسىچە تەسىر بەردى.. ھەتتا بۇ يەردىكى بىر نەچچە ئۇيغۇرلىرىمىز بۇ مۇسابىقىنى قوللىماپسىلەر لېكىن قوللاش قوللىماسلىق بۇمۇ سىلەرنىڭ مۇشۇ مۇسابىقىگە كۆڭۈل بۆلگىلىڭلانىڭ ئىپادىسىدۇر. رەخمەت سىلەرگە، ئەمما شۇنى ئۇنتۇپ ئۇنتۇپ قالماڭلاركى بىز ئۇيغۇرلارنىڭ كۆڭۈل بۆلدىغىنى بۇ بىر مەيدان مۇسابىقە بىلەن چەكلىنىپ قالمايدۇ. بىزنىڭ كۆڭۈل بۈلدىغان ئىشىمىز تېخى ئالدىمىزدا، نى نى چوڭ ئىشلار يەنى ۋەتەننىڭ ئازاتلىقىدەك مۇھىم بىر ھەزىپە ھەممىمىزنىڭ ئۈستىدە تۇرۇپتۇ. بۇ بىر كىچىككىنە مۇسابىقىنى دەپ ئۆر ئارا كۆرەلمەيدىغان شۇ قالاق مىجەزىمىزنى ئەمدى ئۆرگەرتسەك.
ئاخىرىدا شۇنىمۇ دەپ قويۇشنى زورۇر دەپ ئويلايمىز، مۇسابىقە ياشلارنىڭ جەسۇرانە تىتىك خوشال خورام ئوينىشى ھەم ياشلار ئوتتۇرسىدا ئەنە شۇ مۇھىم بولغان دوستلىق كۆۋرىكى ئورۇنتىش بىلەن غەلبىلىك ئاياغلاشتى. بۇ مۇسابىقىگە كۆڭۈل بۆلۈپ بەزەنلەرنىڭ كۆڭلى رەنجىگەن خاپا بولغان يەرلىرى بولسا تەشكىلات نامىدىن ئەپۇ سورايمىز ھەم قوللاپ قۇۋەتلىگەنلىكىڭلارغا يەنە بىر قېتىم چوڭقۇر رەخمەت ئېيتىمىز.