Untulghan Xatiriler Uchun

Ilshat ependimning Untulghan xatiriler uchun digen Xitayche yezilghan maqalisini Xitayche bilmeydighan qerindashlarning oqushi uchun Uyghurchigha terjime qilip qoydum,sewyemning towenligidin xataliqlardin xali bolalmaslighim mumkun,qerindashlarning tuzutup oqushini soraymen. Shagirt Terjiman
Ilshat: Unutulghan Xatiriler Uchun2009-yili, 8-Aughust.Bu mewzuni tallighanlighimni Xitay edibiyatini pishiq bilidighanlar mini Lu Shun ependimni doraptu yaki Lu shun ependim arqiliq ozini bilimlik adem qilip korsetmekchi boliwatidu deyishi mumkun. Bu undaq emes,heqiqetenmu undaq ish emes.Men computer aldida bir kun olturup bu mewzuni ishletmeslikni oylighan idim biraq bashqa mawzuni oylap tapalmidim. Chunki bugunki men bir hesirning aldida yashighan Lushun ependim bilen oxshayttim,oxshash qayghu-nepiret, oxshash amalsizliq we oxshash teqazarliq ichide yashimaqtimen. Hazirqi mezgilde, keyinki olgenler uchun mushundaq jezmen soren selishim teximu zorurdur.Egerde shu chaghlardiki Xitayning qarangghulighidin Lushun ependimning nepisi bughulghan we shundaqla shimaliy militaris hokumitining rehimsizligi, ajiz qiz oqughuchilarni dexshetlik qirghanlighi Lushun ependimning qayghu-nepiretini kelturdi disek. Hazirchu,hazir atalmish insaniyet mediniyiti mislisiz tereqqi qilghan bugunghu. Ozini eng ilghar iydiyining wekili,eng ilghar ishlepchiqarghuchi kuch we keng xeliqning menpetini kozleydu dewalghan Hitay komunist qara hokumdarlirining astidiki Sherqiy Turkistanda yana bir qetim bir ajiz yeshi texi yigirmigha barmighan Uyghur qizi Zorawan tajawuzchi hokumdarlar teripidin qanon atighi mediniyet atighi bilen, mediniyetlik Dunyaning kuzitishi astida jaza meydanigha apirilip, bu yash qiz bek baldura hayatidin ayirilmaqchi. Bir chirayliq gul texi echilmay turup, tajawuzchi hokumdarlarning ziyankeshligi bilen ghonchisi tozup yoqulish aldida turmaqta.
Nomussiz Xitay merkiziy televiziyesi, ozining turugi bolghan qaraqchi Xitay kompartiyisini pedezlep, hazirqi zaman ilim pen texnikisi bilen Xitay kompartiyisining qanliq qirghinchilighini bir ajiz qizchaqni olumge hokum qilghanlighini namayende qiliwatidu. Bu ehlaqning eng towen cheklimisinimu yoqatqan, pashielergimu teng kelmeydighan merkiziy telewiziye muxpirliri yalghanni toqup jolimekte. Xitay kompartiyisi ghaljirliship insaniyet mediniyitige jeng élan qilmaqchi boliwatqanlighi, menining sukutte turushimgha yol qoymaywatidu. Men birnime deyishim, bir nime yezishim kerek, xatirlesh uchun we untush uchun, eger heqiqeten untup ketkili bolsa.Gerche men bir batur bolmisammu, biraq men bu rehimsiz riyalliqqa we gungga hayatqa yuzlinishni ogenmisem bolmaydu. Her yili dawam qiliwatqan qanliq xatire kunler, Uyghur yashlirining qirghin qilinishi, yoqulishini eslisem qattiq esiretke chokumen, ergizmu untuyalmaymen,bezide qayghu nepiret, amalsizliq we tengrqashlar basidu.Qayghu nepiret ichide chiqish yolini izdeymen,hatirlesh ichide hergiz unutalmaymen. Bu teghdirmu, Uyghurlarning peshanisige yezilghan ishmu, bilelmidim, buni bilgimmu kelmeydu. Barlighini bir Allagha tapshurdum, elimu bizning Alla taalemiz bar iken,men peqetla Alla yolida we haqqaniyette ching turimen.Bir Allaning nami bilen, Uyghurlar uchun hatirleymen,Uyghurlar uchun untuymen,Uyghurlar uchun yazimen,Uyghurlar uchun soren salimen, taki Uyghurlar uchun jenim pida bolghiche.Conputer aldida olturup, Computer ikranini toxtimay yotkep, Xitay merkiziy televiziyesidiki Urumchi ottira sotining 5- iyul weqesige qatinashqanlarni dawamliq sotlash xewirini korimen. Olumge hokum qilinsimu qilchimu chirayida qorqunchiliq korilmigen jesaretlik kozlirini chekcheytken kichik Uyghur qizi Xarnisa Sawutni qayta –qayta korimen, U qizda heshqandaq pushayman qilghanliq yaki qorqqanliq halamiti korilmeytti. Sotta olturghanlargha diqqet qilsam, az sanliq birqanche Uyghurlarning murekkep tuyghularda olturishidin (Ularni mejburiy sotqa qatinashturghinida ispatim bar) bashqa Xitaylar hemmisi digidek xoshal. Shuninggha qarighanda Sherqiy turkistandiki Xitaylar aldinqi hesirde Lushun ependim tenqit qilghandek ular yanila soghuq, shexsiyetchi we qan xumar. Ular adem goshidin tugulgen mantining xumaridin texi chiqmighan. Sherqiy Turkistandiki Xitaylar qanliq qirghinchiliqqa teqqaza we uni yaxshi koridu.Men conputerimni uchiriwetip waqtinche buni untup qalay disemmu,koz aldimgha Xernisaning korinishi kiliwalidu. Uning boyi anch eigiz emes,qarimaqqa yigirme yashtek yakiy uningdinmu kichiktek korinidu, U bek yash, u bunchiwale baldur ketmesligi kerek idi.Bu yashtiki u jallat tajauzchlarning ikki alwasti saqchisining yallap sotqa ekilishige uchurimay belki mexirban anisining quchighida ekilise bolatti,U qarilighuchilkarning we yallanma sotchilarning yalghanni toqup qilinghan shikayetlirini anglash emes belki bir qamlashqan uyghur yigitining haqiqi muhabitini entizar qilghan sherin sozlirini anglisa bolatti, u tajawuzchilarning jawapkerlik ornida turmay mektapte oqushi kerek idi,u tajauzchilarning bundaqmu baldur jaza meydanigha aparishi emes belkiy kelgusige bolghan sherin chushlerni korse bolatti.U qanchilighan hiyallarni qilghandu, choqum jiq tur,Uning ata anisi uningdin qanchilighan umidlerni kutkendu, choqum teximu jiqtur.Biraq hemmisi gumran boldi. Qaldirip ketkini Xernisaning cheksiz pushaymani,ata-anisining tugimes qayghu nepiriti,Uyghur xelqining yurigide orun alghan chungqur ochmenlik. Bu qayghu nepiret chokkenseri yighilidu, bu ochmenlik pikirlishish jeryanida teximu echiydu.Xuddi xitay kompartiyisining zorawan kontrollighida Uyghurlarni kemsitish qirish basturushi netijiside dawamliq koriliwatqan qarshiliq herketliri we 5-iyul herkitidek qarshiliq herketliri choqum teximu zor kolemde her waqit partilaydu,teximu dexshet qanliq toqinishlar yuz beridu, taki bizning muqedes wetinimiz Sherqiy Turkistan oz Sherqiy Turkistan xelqige tewe bolghiche qarshiliq herketler uzilmeydu.Xitay kompartiyesi 1949 yili Sherqiy turkistanni besiwalghandin beri, Uyghurlarning tajawuzchilargha qarshi herketi jeryanida Uyghur ayallirining sayisi anche korinmeytti. Bu ularning qorqanchaqlighidin emes,chunki Uyghurlarning eneniside tajawuzchilargha qarshi turush,dinini saqlap wetinini qoghdash, weten uchun jenini bida qilish bu erlerning qilish mejburiyitidur.Biraq bu birqanche yillardin beri bolupmu otken yili 7-aydin beri,bir qanchilighan Uyghur ayallirining Xitay kompartiyisi zorawan hokumitige qarshiliq korsetken dunyani tewiretken heriketler korildi.Mesilen Guzelnur Turdi 18 yashta (atalmish Olimpik ayirpilan bulash weqesini sadir qilghan),Xelchem Abliz ,15 yash (Kuchar Uyghurlirining Olinpik jeryanidiki Xitay kompartiyisining zorawan hokumitige qarshi heriket delosi),Anargul Mutalip,23 yash ( Qeshqer Peyziwat kochisi Olinpik jeryanidiki Xitay kompartiyisining zorawan hokumitige qarshi heriket delosi),yana budaqi 5-Iyul diki jaseret bilen qorqmay Xitay esker saqchilirini mejburiy chikindirgen Uyghurlarning erkinligining simboli uluq ana Tursungul, Yana zorawan hakimiyetni qilche kozge ilmey quralliq esker saqchilarni qattiq eyipligen baturlarche kuresh qilghan namsiz Uyghur qizi, we shuningdek 5-Iyul kuni kechde oqqa tutilghan biz ismini bilmeydighan sansiz Uyghur ayal qizliri. Nimu uchun eslide Oyide olturup ballirini terbiyeleydighan Yoldishining xizmitidin chiqidighan, Ata-anisini baqidighan anilar, eslide mektepte bilim alidighan nariste Uyghur qizliri nimu uchun Uyghurlarning tajauzchilargha qarshi heriketlirige keng kolemde qatinishidighan boldi?Ular eslide Ana mehridin qanghudek hozurlinip anisining quchighida bolish kirek idighu, Ular eslide oyliride bolup haylining issiq mehridin hozurlinish kirek idighu,Ular mekteplerde bilimning dengizige chokup, kok asmanda perwaz qilish kirek idighu,bu nimu uchun? Nimu uchun? Bek kop nimu uchun?Buning jawabi bek asan, Bizning wetinimiz Sherqiy turkistanning yeri keng baylighi mol gerche zamanawiy tereqqiy qilghan sanaet,yezi igiligi,pen texnika, we shuningdek igiz binalar,zamanawiy mektepler, zamanawiy shexerler bolghini bilen, ular Uyghur xelqige mensup emes,yashlirimizgha mensup emes, Sherqiy turkistangha Uyghurlar sighmaywatidu,bizning ballirimiz sighmaywatidu, hazir bizning anilirimiz we qizlirimizmu sighmas boldi, Shunglashqa ularmu qarshiliq sepige qoshuldi, ularmu erkin azade olumge yuzlendi, menggu erkinlikke erishmekchi,biz oz topirighimizda erkin azade yashiyalmisaq, biz erkin olishni tallaymiz.Emdi jenini beqish bilenle yurgen Uyghur erlirining ornidin turidighan waxti keldi,ozimizning qizlirimizni oz ayallirimizni qoghdaydighan waxtimiz keldi. Qarap turup saqlawatqan Uyghurlar emdi saqlashqa bolmaydu.Bu hokumdarlar jallat qilichini tashlap ergiz euliya boliwalmaydu. Tajawuzchilar hergiz qosh qollap wetinimizni bizge qayturup bermeydu, bizning yana qan tokushimizge qurbanlarni berishimizge toghra kelidu. Biz heqqaniyat yolidin qaytmay ejdatlirimizning issiq qeni bilen boyalghan ,qanchilighan Xernisadek perzentlirimizning issiq qeni bilen boyalghan Sherqiy Turkistan topirighida des turup,Ay yultuzluq kor bayrighimizni igiz koturup, kuchluk dushmen aldida bash egmey, jenimiz bilen issiq qenimiz bilen muqedes wetinimizning topirighimizni pakizlap ghelbe qazanghiche dawamlashturushimiz kerek.Ghelbe arqiliq qehirmanlirimizni eslishimiz,jan bilen issiq qan bilen ghelbige erishishimiz,eng axirqi untushni menggulik untushni yengishimiz kerek.